De Top 2000 van NPO Radio 2 is in Nederland uitgegroeid tot een vaste traditie rond de feestdagen. Jaarlijks stemmen muziekliefhebbers massaal op hun favoriete nummers, en de uitzending vormt voor velen de soundtrack van het eindejaar. Toch blijft de totstandkoming van deze iconische lijst opvallend in nevelen gehuld. De NPO houdt de details rond stemprocedures en -aantallen grotendeels onder de pet, en dat roept al jaren vragen op.
Vragen als “Hoeveel mensen stemmen er eigenlijk?”, “Hoeveel stemmen krijgt de nummer één?” of “Wat is het minimale aantal stemmen om plaats 2000 te halen?” komen jaarlijks terug. Maar concrete antwoorden van de NPO blijven uit. De publieke omroep maakt al jaren geen cijfers meer bekend over het aantal uitgebrachte stemmen. In 2016 werd het laatste cijfer gedeeld: toen waren er 6,5 miljoen stemmen. Belangrijk om hierbij te vermelden is dat iedere stem op een lied afzonderlijk wordt geteld. Eén persoon kan dus tot 35 liedjes aanduiden, waardoor het totaal aantal stemmen niet gelijkstaat aan het aantal stemmers.
De media uitten eerder kritiek op deze werkwijze, die volgens hen een scheef beeld geeft van de populariteit van bepaalde nummers. De NPO erkent dat er verwarring is ontstaan, en dat dit mede aanleiding is geweest om geen stemcijfers meer te publiceren. Een woordvoerder benadrukt echter dat de Top 2000 in de eerste plaats om de muziek draait, en niet om de cijfers. “Het gaat om de verhalen van mensen, de herinneringen die zij aan een nummer hebben, en het gevoel van saamhorigheid dat de lijst oproept.”
Opvallend is wel dat de NPO bepaalde data niet schuwt. Zo kan men op de officiële website per gemeente bekijken welke tien nummers daar het populairst zijn. Ook is zichtbaar hoeveel procent van de stemmen per lied afkomstig is van mannen of vrouwen. Maar zodra het gaat om totale stemcijfers of de verdeling binnen de top 2000, blijft de informatie beperkt.
Wat wel steeds duidelijker wordt, is dat gerichte campagnes invloed kunnen uitoefenen op de lijst. Jaarlijks ontstaan initiatieven om bepaalde nummers omhoog te stemmen, vaak naar aanleiding van actuele gebeurtenissen. Zo werd er in 2021 opgeroepen om te stemmen op “A Whiter Shade Of Pale” van Procol Harum, het lievelingsnummer van de vermoorde misdaadjournalist Peter R. de Vries. Het nummer steeg dat jaar van plek 153 naar plaats 3. Hoeveel extra stemmen dat opleverde? Dat blijft gissen.
Stemmen voor de Top 2000 gebeurt via een dynamische keuzelijst die elk jaar wordt aangepast. Stemmers kunnen kiezen uit de aangeboden liedjes of zelf nummers aandragen onder de vrije keuze. Waarom bepaalde nummers verdwijnen of toegevoegd worden, laat de NPO in het midden. De lijst zou enkel als inspiratie dienen, zegt de omroep. Dat dit de stemming onbewust stuurt – omdat mensen wellicht eerder kiezen voor bekende opties – wordt door de woordvoerder tegengesproken. Volgens hem komen vrije keuzes regelmatig in de uiteindelijke lijst terecht, maar exacte aantallen worden opnieuw niet gedeeld.
Ook over praktische aspecten blijft het stil. Wat gebeurt er als twee nummers hetzelfde aantal stemmen ontvangen? Wordt er dan geloot, of telt een andere factor? Zelfs na 23 edities sinds de eerste Top 2000 in 1999 is daarover niets bekendgemaakt.
Zo blijft de Top 2000 een muzikaal fenomeen waarin emoties, herinneringen en tradities centraal staan, maar waarbij de exacte samenstelling voor het grote publiek een raadsel blijft. Voor de luisteraars lijkt dat voorlopig geen belemmering te vormen – zolang de muziek maar blijft klinken.